Paus Franciscus is gisteren, 21 april, op 88-jarige leeftijd overleden. Het hoofd van de katholieke kerk en vorst van Vaticaanstad was een geliefde paus die bekend stond om zijn eenvoudige leven. Het Vaticaan deelde zijn laatste wil en verklaring niet lang na zijn dood, en paus Franciscus trof een speciale regeling, wat maar weinig pausen voor hem hebben gedaan.
De wereld rouwt om de in Argentinië geboren paus, die maandag overleed na een reeks van bekende gezondheidsproblemen. De leider van de katholieke kerk was in veel opzichten een moderne paus, die vaak zijn visie op sociale en economische rechtvaardigheid deelde, evenals een dringende oproep aan wereldleiders om actie te ondernemen tegen de klimaatcrisis. Dat gezegd hebbende, verdeelde Franciscus’ benadering van zijn rol het eeuwenoude instituut, waarbij sommigen aanvoerden dat hij zich niet met politiek moest bezighouden.
“Beste broeders en zusters, met diepe droefheid moet ik het overlijden van onze Heilige Vader Franciscus aankondigen,” kondigde kardinaal Kevin Farrell aan op het tv-kanaal van het Vaticaan. “Om 7:35 uur vanochtend keerde de bisschop van Rome, Franciscus, terug naar het huis van de Vader.”
Paus Franciscus werd op 17 december 1936 geboren als Jorge Mario Bergoglio in Buenos Aires, Argentinië. Zijn ouders waren Italiaanse immigranten; zijn vader, Mario, werkte als boekhouder bij de spoorwegen en zijn moeder, Regina, was een huismoeder. Hij had vier broers en zussen, en hoewel hij later het religieuze levenspad koos, studeerde hij aanvankelijk af als chemisch technicus in zijn thuisland.
Franciscus ging in 1958 naar het Diocesaan Seminarie van Villa Devoto en het noviciaat van de Sociëteit van Jezus. Hij studeerde humaniora in Chili voordat hij in 1963 terugkeerde naar zijn geboorteland en een graad in de filosofie behaalde aan het Colegio de San José in San Miguel.
Nadat hij twee jaar lang literatuur en psychologie had onderwezen in Santa Fé en Buenos Aires, studeerde hij theologie en behaalde een graad in het vak in 1970. Een jaar eerder was hij echter al tot priester gewijd.
Paus Franciscus op 88-jarige leeftijd overleden
Het carrièrepad van paus Franciscus binnen de kerk was niets minder dan adembenemend. Hij werd in 1973 benoemd tot Provinciaal van de Jezuïeten in Argentinië, een titel die hij zes jaar lang bekleedde. Hij bleef verschillende belangrijke titels bekleden binnen de kerk, maar tussen 1980 en 1986 was hij rector aan het Colegio van San José en professor in de theologie.
In 1998, na zes jaar eerder benoemd te zijn tot titulair bisschop van Auca en hulpbisschop van Buenos Aires, werd Franciscus aartsbisschop van Buenos Aires. Drie jaar later werd zijn weg naar het Vaticaan vrijgemaakt toen hij tot kardinaal werd verheven door paus Johannes Paulus II, die hem benoemde tot kardinaal-priester van Sint Robert Bellarmine.
Toen paus Johannes Paulus II in 2005 stierf, stond Franciscus op het punt om paus te worden. Naar verluidt kreeg hij de op één na meeste stemmen in het pauselijk conclaaf. De opvolger zou echter paus Benedictus XVI worden.
Toen paus Benedictus XVI in 2013 aftrad, werd Jorge Mario Bergoglio benoemd tot de volgende paus. Hij nam de naam paus Franciscus aan en schreef geschiedenis als de eerste Latijns-Amerikaanse paus van de katholieke kerk – en wat hij deed tijdens zijn 12-jarige pausdom zou wereldwijd weerklank vinden.
Velen, waaronder enkele kardinalen, hebben veel te zeggen over hoe paus Franciscus zijn pausdom heeft aangepakt. Omdat de katholieke kerk een eeuwenoud instituut is, vinden velen dat alles bij het oude moet blijven. Franciscus had echter andere ideeën en wilde de kerk moderniseren.
Het progressieve pausdom van paus Franciscus
Hij werd bekend om zijn progressieve doelen, zoals het opkomen voor immigranten en mensen die in armoede leven. Hij was ook de eerste paus die wetten die homoseksualiteit strafbaar stellen als “onrechtvaardig” bestempelde.
Bovendien was Franciscus een milieuactivist. In 2015 bracht hij een pauselijke brief uit met de titel “Laudato Si ‘ (Lof zij U)”, die eindigde met een gedeelte waarin de paus opriep tot actie tegen klimaatverandering.
“De dringende uitdaging om ons gemeenschappelijke huis te beschermen omvat de zorg om de hele menselijke familie samen te brengen om te zoeken naar een duurzame en integrale ontwikkeling, want we weten dat dingen kunnen veranderen. De Schepper laat ons niet in de steek; hij laat zijn liefdevolle plan nooit varen en heeft er nooit spijt van ons geschapen te hebben. De mensheid heeft nog steeds het vermogen om samen te werken aan de opbouw van ons gemeenschappelijke huis. Hier wil ik al diegenen erkennen, aanmoedigen en bedanken die zich op ontelbare manieren inzetten om de bescherming van het huis dat we delen te garanderen. Bijzondere waardering is verschuldigd aan hen die onvermoeibaar proberen de tragische gevolgen van de achteruitgang van het milieu op het leven van de armsten in de wereld op te lossen. Jonge mensen eisen verandering. Ze vragen zich af hoe iemand kan beweren aan een betere toekomst te bouwen zonder aan de milieucrisis en het lijden van de uitgeslotenen te denken,” schreef paus Franciscus.
Hij vervolgde: “Ik doe daarom een dringende oproep voor een nieuwe dialoog over hoe we de toekomst van onze planeet vormgeven. We hebben een gesprek nodig waar iedereen bij betrokken is, omdat de milieu-uitdaging die we ondergaan en de menselijke wortels ervan ons allemaal aangaan en raken.”
Terwijl paus Franciscus om veel redenen werd geprezen, waren er ook schandalen. Bijvoorbeeld het seksueel misbruikschandaal van de katholieke kerk, waarbij paus Franciscus de overlevenden van misbruik in Chili in diskrediet bracht. Later verontschuldigde hij zich echter en noemde het een “grove fout”. Hij ontsloeg ook kardinaal Theodore E. McCarrick, die door het Vaticaan schuldig werd bevonden aan het misbruiken van kinderen en volwassenen.
Paus Franciscus was een “foodie”, volgens zijn chef-kok
Paus Franciscus was een man van het volk en nadat hij paus was geworden weigerde hij zijn levensstijl te veranderen in een meer uitbundige levensstijl. Toen hij werd gekozen, weigerde hij het grote pauselijke appartement op de bovenste verdieping van het Apostolisch Paleis van het Vaticaan te gebruiken. In plaats daarvan verhuisde hij naar een bescheiden tweekamerwoning in de Domus Sanctae Marthae, die eerder werd gebruikt voor gasten.
Hoewel sommige pausen misschien meerdere keren per dag een luxe maaltijd nodig hebben, was dat niet het geval bij Franciscus. In een gesprek met de katholieke nieuwssite Aleteia legde chef-kok Sergio Dussin, wereldwijd bekend als chef-kok van drie pausen, uit dat Franciscus de voorkeur gaf aan “brood en goede kaas of een pizza.”
“Franciscus is een foodie; hij eet goede pasta en bonen, brood en sopressa of polenta uit Marano, en kaas. Ik heb ook wel eens pizza voor hem klaargemaakt. Hij is onvoorspelbaar, zo is hij nu eenmaal: hij blijft bij de ceremonie tot hij iemand ziet,” zei Dussin in 2022. “Dan stopt hij om ze een knuffel te geven, of om een kind in zijn armen te houden, of om op te staan en mijn personeel te begroeten. Ik heb een gerecht aan hem opgedragen op het menu van mijn restaurants: ‘Ravioli papa Francesco,’ een zelfgemaakte pasta met Asiago kaas, Asiago spek en schaafsel van Collina Veneta kaas.”
Paus Franciscus had gedurende grote delen van zijn pausdom last van gezondheidsproblemen. Zijn voorganger, paus Benedictus XVI, besloot de uiterst zeldzame beslissing te nemen om af te treden toen hij vond dat zijn gezondheid hem belette om door te gaan. In een interview met het CBS-programma 60 Minutes in 2024 verklaarde Franciscus dat hij nooit had overwogen om af te treden.
“Ik heb er nooit aan gedacht om af te treden”, aldus Franciscus.
“Misschien als de dag komt dat mijn gezondheid niet verder kan,” zei hij.
“Misschien omdat de enige kwaal die ik heb in mijn knie is, en die wordt veel beter. Maar het is nooit bij me opgekomen.”
In het boek Life: My Story Through History,” geschreven door de Italiaanse journalist Fabio Marchese Ragona, reflecteerde Franciscus op zijn leven en de mogelijkheid om af te treden. In dat geval legde hij uit dat hij, in tegenstelling tot paus Benedictus XVI, de titel “bisschop van Rome emeritus” zou gebruiken in plaats van paus emeritus. Hij verklaarde verder dat hij in de Basiliek van St. Mary Major in Rome zou wonen “om als biechtvader te dienen en de communie aan de zieken te geven” in plaats van in het Vaticaan te wonen.
“Gelukkig heb ik er nooit aan gedacht om af te treden, ondanks momenten van moeilijkheden,” zei paus Franciscus in het boek. “Sommige mensen hebben misschien gehoopt dat ik vroeg of laat, misschien na een verblijf in het ziekenhuis, een dergelijke aankondiging zou kunnen doen, maar daar is geen risico op: God zij dank geniet ik van een goede gezondheid en zoals ik al zei, zijn er veel projecten die ik tot een goed einde wil brengen, als God het wil.”
In zijn laatste jaren had paus Franciscus last van veel gezondheidsproblemen. Hij had maar één volle long en had zowel griep als twee operatierondes aan zijn darmen. Nog maar een week geleden werd hij ontslagen uit het ziekenhuis nadat hij daar 38 dagen had doorgebracht voor een levensbedreigende ademhalingsaandoening. Op Paaszondag verscheen Franciscus in de menigte op het Sint-Pietersplein en alles leek goed te gaan. Minder dan 24 uur later overleed hij op 88-jarige leeftijd.
Laatste wens van paus Franciscus
Op maandagavond verklaarde Dr. Andrea Arcangeli, directeur van het Directoraat Gezondheid en Hygiëne van Vaticaanstad, in een bericht van het persbureau van de Heilige Stoel, dat de doodsoorzaak van paus Franciscus was geïdentificeerd als een beroerte gevolgd door een coma en onomkeerbare cardiocirculatoire collaps. Zijn dood werd bevestigd door middel van elektrocardiografische thanatografie.
“Ik verklaar hierbij dat de doodsoorzaken, naar mijn beste weten en oordeel, zijn zoals hierboven vermeld,” zei Dr. Arcangeli, aldus Vatican News.
De exacte details over de begrafenis van paus Franciscus zijn nog niet vrijgegeven. Zijn testament werd echter niet lang na zijn dood vrijgegeven. In tegenstelling tot veel andere pausen voor hem, heeft Franciscus besloten om niet in het Vaticaan begraven te worden.
“In het gevoel dat de zonsondergang van mijn aardse leven nadert en met levendige hoop op het Eeuwige Leven, wil ik mijn testamentaire wil alleen kenbaar maken met betrekking tot de plaats van mijn begrafenis. Ik heb mijn leven en mijn priesterlijke en bisschoppelijke ambt altijd toevertrouwd aan de Moeder van Onze Heer, Maria Allerheiligste,” schreef paus Franciscus.
“Daarom vraag ik dat mijn stoffelijk overschot rust in afwachting van de dag van de wederopstanding in de Pauselijke Basiliek van Santa Maria Maggiore. Ik wens dat mijn laatste aardse reis precies eindigt in dit oude Mariaheiligdom, waar ik aan het begin en einde van elke apostolische reis heen ging om te bidden, om vol vertrouwen mijn intenties aan de Onbevlekte Moeder toe te vertrouwen en haar te danken voor haar volgzame en moederlijke zorg. Ik vraag dat mijn graf wordt voorbereid in de nis van het zijschip tussen de Pauline Kapel (Kapel van de Salus Populi Romani) en de Sforza Kapel van de eerder genoemde Pauselijke Basiliek zoals aangegeven in de bijgevoegde bijlage.”
“Moge de Heer de verdiende beloning geven aan hen die mij hebben liefgehad”
Het kwam voor velen als een verrassing dat paus Franciscus niet in het Vaticaan begraven wilde worden. De overleden paus deed echter nog een laatste ding om te bewijzen dat hij een man van het volk is: hij verzocht dat geen enkele inscriptie op het graf zijn rol als paus zou vermelden.
“Het graf moet in de aarde liggen; eenvoudig, zonder bijzondere versieringen en met de enige inscriptie: Franciscus. De kosten voor de voorbereiding van mijn begrafenis zullen worden gedekt door de som van de weldoener die ik heb geregeld, over te maken aan de Pauselijke Basiliek van Santa Maria Maggiore en waarvan ik de juiste instructies heb gegeven aan Mons. Rolandas Makrickas, buitengewoon commissaris van het Liberiaanse Kapittel,” vervolgt Franciscus.
“Moge de Heer de verdiende beloning geven aan hen die van mij hebben gehouden en voor mij zullen blijven bidden. Het lijden dat in het laatste deel van mijn leven aanwezig is geworden, heb ik aan de Heer aangeboden voor vrede in de wereld en broederschap onder de volkeren.”
Rust in vrede, paus Franciscus. Deel dit artikel op Facebook met vrienden en familie om hem te eren.
LEES MEER
- Laatste woorden van paus Franciscus aan de verpleger die hem verzorgde
- Laatste publieke optreden van paus Franciscus laat diepgaande boodschap achter